Chương 1. ĐỐI TƯỢNG, CHỨC NĂNG, NHIỆM VỤ CỦA XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
Xã hội học nông thôn là một chuyên ngành của Xã hội học. Việc xác định đúng đối tượng, chức năng, nhiệm vụ của nó là một trong những yêu cầu cơ bản cho việc xây dựng lý luận của chuyên ngành khoa học này.
1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
Xã hội học nông thôn có tên tiếng Anh là Rural Sociology, là bước phát triển trì thức của Xã hội học. Việc xác định Xã hội học nông thôn là gì cũng chính là việc xác định đối tượng nghiên cứu của nó, có nghĩa là cần phải xác định Xã hội học nông thôn nghiên cứu cái gì? Và nó lý giải như thế nào về những cách thức tổ chức xã hội nông thôn? Cách thức cấu trúc của xã hội đó? Các chức năng hoạt động của các bộ phận? Các chủ thể hoạt động trong các mối quan hệ? Mối liên hệ của xã hội nông thôn hiện nay?… Cách đặt vấn đề như vậy là cần thiết, bởi vì những gì mà các thành viên của Xã hội nông thôn đã và đang tạo ra có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển đất nước hiện nay. Xã hội học nông thôn nghiên cứu, xem xét những quan hệ, mối liên hệ trong chính những hoạt động của chủ thể của hệ thống xã hội toàn thể. Như thế, đối tượng nghiên cứu của nó cũng chính là những quy luật và tính quy luật xã hội, những biểu hiện, cơ chế chỉ phối của chúng đối với các quan hệ xã hội ở nông thôn. Tóm lại, Xã hội học nông thôn là lý thuyết về cách thức tổ chức của xã hội nông thôn, tức là cơ cấu xã hội của nó.
Trước hết, Xã hội học nông thôn cần nghiên cứu các quan hệ xã hội ở nông thôn. Đây là những quan hệ xã hội mang nét đặc thù, chúng đặc trưng và khắc họa những nét riêng cho xã hội nông thôn. Quan hệ xã hội là khái niệm chỉ những quan hệ được xác lập giữa các cộng đồng xã hội và cá nhân với tư cách là chủ thể của hoạt động xã hội khác biệt nhau bởi vị trí xã hội và chức năng trong đời sống xã hội. Trong các quan hệ xã hội, người ta phân biệt thành các quan hệ giai cấp – xã hội, các quan hệ cư trú – xã hội, quan hệ dân tộc – xã hội; các quan hệ nghề nghiệp lao động – xã hội.
Hơn thế nữa, Xã hội học nông thôn không chỉ nghiên cứu những quan hệ xã hội của các chủ thể xã hội nông thôn mà còn nghiên cứu các quy luật chỉ phối, điều tiết các quan hệ xã hội đó. Chẳng hạn như mối quan hệ qua lại giữa nông thôn với đô thị, quá trình xích lại gần nhau giữa nông thôn và đô thị đang diễn ra trong quá trình đô thị hoá; mối quan hệ, liên hệ giữa nông dân và các giai cấp, táng lớp khác trong xã hội nông thôn; mối quan hệ và tính chất lao động của các chủ nhân trong xã hội nông thôn, giữa lao động chân tay và lao động trí óc trong tiến trình vận động của tiểu hệ thông xã hội đặc thù này.
