CHƯƠNG 1. PHƯƠNG PHÁP CHUNG PHÂN LOẠI TÀI LIỆU
Trong công tác thư viện, tài liệu sau khi được bổ sung, trước khi được luân chuyển đến tay người đọc phải trải qua một quá trình xử lý kỹ thuật khá phức tạp nhằm đảm bảo việc phục vụ tài liệu đạt hiệu quả cao, bao gồm nhiều khâu, trong đó có phân loại. Khi phân loại, nhân viên thư viện phải xác định nội dung tài liệu, xem những vấn đề có trong nội dung tài liệu thuộc lĩnh vực tri thức nào, sau đó quyết định tài liệu được phản ánh trong đề mục nào của khung phân loại.
Nhiệm vụ của phương pháp phân loại là đảm bảo sự đúng đắn, chính xác và thống nhất cả về nội dung lẫn hình thức của những quyết định phân loại, đồng thời phải đảm bảo phản ánh rõ ràng mỗi liên quan hoặc giới hạn giữa các đề mục. Sự thống nhất về mặt phương pháp trong quá trình phân loại có ý nghĩa to lớn trong công tác tổ chức kho và một số công tác khác như lưu trữ, tìm kiếm thông tin và công tác biên mục tập trung trong hoạt động thư viện.
Phương pháp chung phân loại tài liệu gồm những yêu cầu, nguyên tắc, quy trình quy định cho việc phân loại tài liệu thuộc mọi lĩnh vực tri thức và không phụ thuộc vào một bảng phân loại thư viện cụ thể nào.
1.1. NGUYÊN TẮC
1.1.1. Nguyên tắc chủ yếu
Phân loại tài liệu trước hết phải căn cứ vào nội dung tài liệu, sau đó mới tới hình thức xuất bản, ngôn ngữ, công dụng, v.v…của tài liệu.
Ví dụ: Phân loại Từ điển Toán học: Trước hết phân loại cho nội dung từ điển là Toán học, sau đó mới phân loại cho hình thức của tài liệu là từ điển.
1.1.2. Nguyên tắc trực diện
Khi phân loại tài liệu phải căn cứ trực tiếp vào tài liệu, không phân loại qua các tài liệu trung gian như bài giới thiệu, tóm tắt, chú giải…. Các tài liệu trung gian đó chỉ có thể dùng tham khảo khi người phân loại khó xác định nội dung tài liệu nói về vấn đề gì, thuộc môn loại khoa học nào.
1.1.3. Nguyên tắc ưu tiên
– Khi phân loại phải ưu tiên những vấn đề cụ thể trước những vấn đề chung, khái quát.
Ví dụ: Tài liệu về Số học phải phân loại như sau: Khoa học tự nhiên → Toán học → Số học.
– Tài liệu nói về việc ứng dụng các lĩnh vực tri thức này vào các lĩnh vực tri thức khác thì phân loại vào lĩnh vực được ứng dụng.
Ví dụ: Tin học trong thư viện → phân loại vào Thư viện
1.2. YÊU CẦU
1.2.1. Yêu cầu đối với quá trình phân loại
– Xác định mục đích của việc phân loại: Phân loại có ý nghĩa thực tiễn to lớn, tùy theo mục đích của việc phân loại mà một tài liệu có thể được phân loại khái quát hay chi tiết, theo nhiều khía cạnh, dấu hiệu khác nhau. Phân loại để tổ chức kho mở sẽ khác với phân loại để đăng ký tài liệu, khác với tổ chức cơ sở dữ liệu,… Vì vậy, người phân loại trước khi tiến hành phân loại phải nắm được mục đích của việc phân loại để phân loại có hiệu quả cao.
– Xác định nội dung chuyên ngành và điện phục vụ của thư viện: Đối với từng loại hình thư viện khác nhau (thư viện khoa học tổng hợp, thư viện khoa học chuyên ngành, thư viện khoa học.
