Chương 1
ĐẠI CƯƠNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
1.1. Khái niệm nghiên cứu khoa học
Lịch sử phát triển của xã hội là lịch sử con người cải tạo thế giới nhằm thỏa mãn nhu cầu ngày càng tăng của mình. Để cải tạo thế giới một cách hiệu quả đòi hỏi con người phải hiểu thế giới. Do đó, nhận thức thế giới trở thành nhu cầu khách quan của sự phát triển xã hội.
Ví dụ:
Giá trị sử dụng hay giá trị của hàng hóa là cơ sở của trao đổi hàng hóa?
Sự biến động của giá cả hàng hóa trên thị trường do các nhân tố nào quyết định?
Có thể đo lường một cách chính xác mối quan hệ cung – cầu của thị trường hay không?…
Những câu hỏi như vậy là cực kỳ quan trọng trong kinh doanh và là những để tài nghiên cứu khoa học kinh tế quan trọng.
Như vậy, nghiên cứu khoa học là sự phát hiện ra bản chất của sự vật, phát triển nhận thức khoa học về thế giới; sáng tạo ra phương pháp, kỹ thuật mới nhằm biến đổi thế giới, phục vụ cho mục đích của con người.
Về mặt thao tác, có thể định nghĩa nghiên cứu khoa học là quá trình hình thành và chứng minh luận điểm khoa học về sự vật hoặc hiện tượng yêu cầu khám phá.
1.2. Các đặc điểm của nghiên cứu khoa học
Xét từ yêu cầu của chủ thế, nghiên cứu khoa học có những đặc điểm sau đây:
1.2.1. Tính mới
Nghiên cứu khoa học là quá trình khám phá thế giới, quá trình phát hiện mới, sáng tạo mới.
Tính mới là đặc điểm quan trọng nhất của nghiên cứu khoa học, nó có xu hướng dẫn đến những xung đột với kết luận cũ. Chẳng hạn, thuyết nhật tâm ra đời đã gặp một sự xung đột mạnh mẽ với thuyết địa tâm. Sự xung đột giữa cái mới và cái cũ trong khoa học xã hội mạnh mẽ hơn nhiều lần so với trong khoa học tự nhiên.
1.2.2. Tính tin cậy
Một kết quả nghiên cứu có tính tin cậy khi nó được kiểm chứng ở nhiều không gian, thời gian khác nhau. Một kết quả thu được ngẫu nhiên phù hợp với giả thuyết mà chưa được kiểm chứng cũng chưa được xem là đủ tin cậy để kết luận về bản chất của sự vật, hiện tượng.
Đặc điểm tính tin cậy dẫn đến một nguyên tắc mang tính phương pháp luận trong nghiên cứu khoa học: khi trình bày một kết quả nghiên cứu cần phải chỉ rõ điều kiện, các nhân tố ảnh hưởng và phương tiện thực hiện.
