Chương 1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU CỦA THỐNG KÊ DÂN SỐ
1. LỊCH SỬ RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN CỦA THỐNG KÊ DÂN SỐ
Cũng như các môn khoa học khác, thống kê dân số – một bộ phận của khoa học thống kê ra đời và phát triển từ nhu cầu thực tiễn của xã hội. Nó là một trong những môn khoa học có lịch sử lâu dài nhất. Đó là một quá trình tổng hợp và phát triển không ngừng, từ đơn giản đến phức tạp và ngày càng hoàn thiện. Ngày nay, nó đã trở thành một môn khoa học độc lập.
Ngay từ thời cổ đại, con người đã có nhu cầu phải tỉnh toán được số người trong bộ tộc, số người có thể huy động tham gia vào các cuộc săn bắn, hái lượm, tham gia chiến đấu, số người được tham gia ăn chia phân phối của cải thu được… Đó chính là những cơ sở thực tiễn ban đầu của việc thống kê số dân. Xã hội càng phát triển, việc kiểm kê số dân càng được hoàn thiện hơn. Những ghi chép ngày nay cho thấy công tác có tính chất thống kê dân số đã xuất hiện từ khoảng hai ngàn năm trước công nguyên ở Hy Lạp, La Mã, Trung Quốc, Ai Cập và nhiều vùng khác trên thế giới.
Aristotle (384-322 trước CN), bằng các nghiên cứu thực nghiệm đã đưa ra các kết luận về hậu quả của việc gia tăng dân số và sự cần thiết phải hạn chế sinh đẻ. Cho đến đầu Công nguyên, người ta đã thấy các cuộc điều tra dân số chính thức ở một số nơi trên thế giới, như ở Trung Quốc, đời nhà Hán; ở Ấn Độ dưới triều đại Asoka; ở La Mã… Tuy nhiên, các cuộc điều tra này còn rất đơn giản và không có phương pháp thu thập số liệu một cách khoa học, nên so với các thời kỳ trước đó, nó chưa đạt được sự tiến bộ đáng kể.
Chỉ đến cuối thế kỷ thứ XVII, khi nhà kinh tế học người Anh là John Graunt (16201674) công bố tác phẩm “Các cuộc điều tra tự nhiên và chính trị về mức độ chết ở Luân Đôn”, (tháng 1 năm 1662), thống kê dân số mới đạt được sự phát triển có ý nghĩa, đánh dấu sự ra đời và phát triển của một môn khoa học thực sự. Kể từ đó, thống kê dân số đã có sự phát triển rất nhanh, với những đóng góp to lớn của nhiều nhà thống kê – toán học nổi tiếng, như: W. Petty (Anh, 16231687); Μ. V. Lomonoxoр (Nga, 17111765); Laplace (Pháp, 1749-1827); A. Quetelete (Bi, 1796-1874); W. Far (Anh, 18071883); V. I. Bunhiacopsky (Nga, 1804 1889); V. Paepsky (Nga, 1893-1934)… và nhiều nhà bác học đương thời khác.
Ngày nay, thống kê dân số chẳng những đã trở thành một bộ môn khoa học độc lập, một bộ phận không thể thiếu được của hệ thống các môn khoa học thống kê nói chung, mà nó còn nhận được sự quan tâm phát triển, hoàn thiện của nhiều nhà khoa học, của nhiều chính phủ, nhiều quốc gia trên thế giới.
