CHƯƠNG 1. HỆ THỐNG ĐẠI DƯƠNG THẾ GIỚI
1.1. Quả Đất và Đại dương thế giới
1.1.1. Những phép chiếu sử dụng trong hải dương học
Một trong những trang bị quan trọng trong hải dương học cũng như trong các khoa học trái đất đó là các tập bản đồ (atlas). Mọi người thường chỉ quan tâm đến các nội dung cụ thể đưa ra trong atlas mà ít chú ý đến tính chính xác của phép chiếu được lựa chọn để thể hiện các bản đồ.
Phép chiếu được sử dụng thông dụng trong hải dương học là phương pháp Mercator. Phương pháp này được phát triển từ thế kỷ 16 thời kỳ nở rộ của các cuộc chinh phục thuộc địa cũng như thám hiểm thế giới. Vào thời kỳ này, sau khi Columbus tìm ra ra châu Mỹ và Magellan đi vòng quanh thế giới, các thủy thủ vẫn điều khiển tàu đi từ điểm này đến điểm khác bằng đường phương vị (đường có góc phương vị không đổi). Mercator đã phát minh ra phép chiếu cho phép thể hiện mặt đất trong dạng mà đường thẳng trên mặt phẳng bản đồ cũng là đường phương vị. Như vậy thủy thủ khi biết điểm xuất phát và điểm đến chỉ cần vẽ đường thẳng và xác định góc phương vị cho tàu.
Với ưu thế này, phép chiếu Mercator trở thành phép chiếu chuẩn của hàng hải. Tuy nhiên không phải lúc nào yêu cầu về khoảng cách và diện tích cũng được đảm bảo khi tiến hành lập bản đồ. Trong trường hợp này các hình tròn nhỏ trên mặt đất vẫn được thể hiện bằng hình tròn trên bản đồ nhưng kích thước lại tăng lên khi đi về phía cực. Các địa cực và khu vực sát cực không thể thể hiện được trên bản đồ phép chiếu Mercator vì khoảng cách giữa hai điểm trở nên rất lớn và không xác định được. Nhìn chung các phép chiếu đều làm nảy sinh tính dị hướng dẫn đến mất liên tục trên mặt phẳng bản đồ. Không có loại phép chiếu nào thỏa mãn đồng thời một lúc ba yêu cầu chính sau đây:
Đồng dạng về khoảng cách thể hiện khoảng cách tương đối như nhau tương ứng trên bản đồ và trong thực tế
Đồng dạng về dáng- đảm bảo thể hiện hình dáng
Đồng dạng về diện tích.
Ba chỉ tiêu cơ bản này lại thường loại trừ nhau. Phần lớn các phép chiếu đảm bảo đồng dạng về diện tích thường sử dụng đến lưới kinh tuyến trong dạng đường cong và yêu cầu bản đổ cho phép xác định tọa độ địa lý của các điểm (hình 1.1). Phép chiếu Gall/Peters kết hợp đồng dạng về diện tích với lưới kinh vỹ trực giao. Đây là là phương pháp thể hiện bản đổ chung các đại dương (hình 1.2).
