Chương 1: Phát âm Bắc Kinh với phiên âm Pinyin
Mỗi chữ Hán (Hán tự 漢字) được phát ra bằng một âm tiết 音節 (syllable). Nói đơn giản, âm thanh nổ ra một phát thì kể là một âm tiết. Thí dụ, từ ≪漢語» (Hán ngữ) gồm hai chữ 漢 và 語, được phát ra bằng hai âm tiết hàn (đọc như hán trong tiếng Việt) và yũ (đọc như duy trong tiếng Việt giọng Nam, chúm môi).
Để ghi âm của chữ Hán, người ta dùng hệ thống phiên âm. Có nhiều hệ phiên âm chữ Hán, nhưng hiện nay hệ phiên âm pĩnyĩn (binh âm 拼音) của Bắc Kinh được xem là tiêu chuẩn.
Thí dụ: chữ 漢 được phiên âm làhàn, chữ 語 được phiên âm là yu.
Một âm tiết gồm ba yếu tố: 1- phụ âm đầu (thanh mẫu 聲母), 2- vần (vận mẫu 韻母), 3-thanh (thanh điệu 聲調). Thí dụ:
– chữ 漢 được phiên âm là hàn, âm tiết này có phụ âm đầu là h, vần là an, thanh là (hần đọc như hán trong tiếng Việt).
– chữ được phiên âm là yữ, âm tiết này không có phụ âm đầu, chỉ có vần là yũ, thanh là v. (yỗ đọc như duy trong tiếng Việt giọng Nam, chúm môi).
(Chú ý: Một âm tiết có thể không có phụ âm đầu; nhưng bắt buộc phải có vần và thanh)
1. THANH (thanh điệu 聲調)
Chữ Hán có 5 thanh, ký hiệu là: -,,v,\,. Thí dụ: âm tiết ma (đọc như ma trong tiếng Việt) gắn thêm thanh điệu sẽ là: mã, má, mã, mà, mạ. Trong một số từ điển Hán ngữ và sách giáo khoa dạy Hán ngữ, vì lý do kỹ thuật, người ta thay thế 5 ký hiệu trên bằng các con số: ma1 (= mà), ma2 (= má), ma3 (= mà), ma4 (= mà), ma hay ma5 (= ma).
– mã : đọc như ma (ma quái) trong tiếng Việt.
– mà : đọc như mả (mồ mả) trong tiếng Việt.
– mã : đọc như mạ (mạ non) trong tiếng Việt.
– mà : đọc như má (ba má, lúa mà) trong tiếng Việt.
– mạ (= ma): đọc nhẹ như ma (ma quái) trong tiếng Việt. (Thanh này đọc nhẹ nên gọi là khinh thanh 輕聲, thường thường được viết không dấu chấm, tức là viết ma thay vì mạ ).
So sánh:
Thanh – tương đương không dấu của tiếng Việt.
Thanh / tương đương dấu hồi của tiếng Việt.
Thanh v tương đương dấu nặng của tiếng Việt.
Thanh | tương đương dấu sắc của tiếng Việt.
Thanh • tương đương không dấu của tiếng Việt, đọc rất nhẹ.
Chú ý quan trọng: Dầu thanh điệu / và không tương ứng dấu sắc / và dấu huyền tiếng Việt. Xin đừng để chúng gây lẫn lộn.
Ta thử click vào < ma>, để nghe lần lượt 5 âm tiết: ma (đánh vần «mơ – a – ma»), mã, má, mã, mà; (khinh thanh được đọc trước). Trong phần phát âm ở sau, ta cũng sẽ theo đúng thứ tự đó, tức là: khinh thanh,,/
