Chương I. TIẾP NHẬN VĂN BẢN
Bài 1. GIAO TIẾP VÀ VĂN BẢN
I- GIAO TIẾP VÀ HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP
1. Định nghĩa
Khi có ít nhất hai người gặp nhau và bày tỏ với nhau một điều gì đó như niềm vui, nỗi buồn, ý muốn hành động hay nhận xét nào đấy về sự vật xung quanh thi giữa họ đã diễn ra một hoạt động giao tiếp (gọi tắt là giao tiếp). Con người có thể giao tiếp bằng nhiều phương tiện khác nhau như: ánh mắt, điệu bộ, cử chỉ, tiếng còi, cờ hiệu, ánh đèn, hình vẽ,… Tuy vậy, giao tiếp bằng các phương tiện trên đây thường rất hạn chế về nội dung. Phổ biến và tiện lợi hơn cả là giao tiếp bằng ngôn ngữ.
Vậy giao tiếp là hoạt động tiếp xúc giữa các thành viên trong xã hội nhằm đạt đến một đích nào đó,
2. Các nhân tố giao tiếp
Nhân tố giao tiếp là nhân tố có mặt trong hoạt động giao tiếp và ảnh hưởng đến hoạt động giao tiếp đó. Người ta thường nhắc đến các nhân tố giao tiếp phổ biến sau đây:
– Nhân vật giao tiếp;
Hiện thực được nói tới (đổi tượng giao tiếp) :
– Hoàn cảnh giao tiếp:
– Ngôn ngữ được sử dụng;
– Ngôn bản.
2.1. Nhân vật giao tiếp
Nhân vật giao tiếp là những người tham gia hoạt động giao tiếp.
Trong cuộc giao tiếp, các nhân vật giao tiếp luân phiên đảm nhận các vai giao tiếp khác nhau: người nói (người viết) và người nghe (người đọc). Tuổi tác, địa vị xã hội, địa vị gia đình, trình độ hiểu biết, trạng thái tâm lí, sinh lí của nhân vật giao tiếp đều ảnh hưởng trực tiếp đến lời nói của họ.
Mặt khác, có những cuộc giao tiếp trong đó vai người nghe có thể là một người hay nhiều người. Vai người nghe lại có thể là tích cực (tức có thể đáp lời) đảm nhiệm cả vai người nói như khi trò chuyện tay đôi hoặc có thể là tiêu cực (tức chỉ đơn phương ngồi nghe mà không đáp lời ngay tức khác). Trong những trường hợp này, vai nói phải thay đổi nội dung. cách nói cho phù hợp với các tình huống trên của vai nghe.
2.2. Hiện thực được nói tới (đối tượng giao tiếp)
Hiện thực được nói tới bao gồm những sự vật, hiện tượng trong thực tế khách quan, những tâm trạng, những tình cảm,… được đưa vào nội dung lời nói. Hiện thực được nói tới tạo nên đề tài, chủ đề của cuộc giao tiếp. Tuỳ theo hiện thực được nói tới, các vai giao tiếp chọn lựa nội dung và cách thức giao tiếp thích hợp.
2.3. Hoàn cảnh giao tiếp
Nơi chốn, thời gian diễn ra giao tiếp và những đặc điểm của chúng là hoàn cảnh giao tiếp. Có hoàn cảnh giao tiếp rộng và hoàn cảnh giao tiếp hẹp. Hoàn cảnh giao tiếp rộng bao gồm hoàn cảnh địa lí, xã hội, lịch sử, kinh tế chung của dân tộc, của đất nước. Hoàn cảnh giao tiếp hẹp là nơi chốn, thời gian cụ thể, trực tiếp trong đó xảy ra cuộc giao tiếp.
