Bài 1. KHÁI QUÁT
Pháp là một nước ở Tây Âu, cách xa Việt Nam nửa vòng trái đất. Việt Nam bị Pháp xâm lược từ cuối thế kỷ XIX; đến năm 1945 mới dành được độc lập. Trong hơn tám mươi năm dưới ách đô hộ của thực dân Pháp, Việt Nam bị áp bức về chính trị, bị bóc lột về kinh tế, nhưng đẩy cũng là thời gian văn hóa, văn học Pháp du nhập vào nước ta. Do vậy, cùng với nền văn học của nước Trung Hoa láng giềng, văn học Pháp khá quen thuộc với độc giả Việt Nam và có ảnh hưởng đến sự đổi mới của văn học nước ta ở nửa đầu thế kỷ XX.
VĂN HỌC THỜI KỲ TRUNG CÓ (VIII-XV)
Văn học Pháp có quả trình lịch sử lâu dài. Để chế La Mã sụp đổ cùng với cái chết của Hoàng để Théodose năm 395, mở đầu cho sự ra đời hàng loạt quốc gia phong kiến ở châu Âu. Quá trình hình thành quốc gia phong kiến Pháp diễn ra từ thế kỷ VIII. Thời kỳ Trung Cổ Pháp kéo dài cho đến năm 1453, khi Thổ Nhĩ Kỳ xâm chiếm Constantinople (nay là Istanbul), mở cánh cửa cho các nước Tây Âu tiếp cận với nền văn minh Cổ đại Hy Lạp, La Mã. Trong thời kỳ này, ở Pháp xuất hiện một số tác phẩm dân gian đáng chú ý.
Bài ca Roland (La Chanson de Roland, khoảng cuối thế kỷ XI đầu thể kỷ XII) thuộc thể loại bài ca chiến công (chanson de geste). Hiện nay, người ta còn đang tranh cãi tác phẩm dài 4.002 câu thơ ấy là của một cá nhân hay một tập thể tác giả.
Tiểu thuyết Tristan và Iseult (Tristan et Iseult, thế kỷ XII), thuộc loại tiểu thuyết kỵ sĩ (roman chevaleresque) cũng được viết bằng thơ và có nhiều dị bản.
Truyện Cáo Renart (Le Roman de Renart, đầu thế kỷ XIII), thuộc loại văn học trào phúng, dải trên 100.000 câu thơ, và là sự tập hợp rất nhiều những mẫu chuyện tản mạn liên quan đến nhân vật chính là con cáo Renart.
Về kịch, có kịch tôn giáo và kịch thế tục. Hài kịch thế tục có tử giữa thế kỷ XIII, phát triển đến đầu thế kỷ XV thì xuất hiện Hề kịch thày cãi Pierre Pathelin (La Farce de Maotre Pierre Pathelin), một trong những vở hể kịch dân gian Pháp nổi tiếng.
VĂN HỌC THẺ KỶ XVI
Đây là giai đoạn rực rỡ của thời đại Phục hưng ở các nước Tây Âu trên cơ sở phát triển của giai cấp tư sản trong lòng chế độ phong kiến. Chủ nghĩa nhân văn là sản phâm của thời đại, chung đúc khát vọng tự giải phóng của con người khỏi những trói buộc tinh thần của thời kỳ Trung cổ phong kiến và Giáo hội Cơ đốc. Văn học Phục hưng ở Pháp xuất hiện muộn hơn ở Italia (từ thế kỷ XIV). Vua Franỗois Đệ Nhất (1494 – 1547) đã tạo điều kiện cho luồng tư tưởng nhân văn từ Italia du nhập vào nước Pháp.
Để lại dấu ấn trong văn học thế kỷ này, bên các nhà thơ C. Marot (1496 1544), P. Ronsard (1524 1585), có các nhà văn M. Montaigne (1533 – 1592), nổi tiếng với tập Tùy bút (Essais) xuất bản lần đầu năm 1580, nhà văn F. Rabelais (1494? 1553) tác giả bộ tiểu thuyết bất hủ gồm 5 quyền Gargantua và Pantagruel (Gargantua et Pantagruel, 1532-64)’.
Ở Quyển I, Gargantua là người khổng lồ, con vua Grangousier, vừa ra đời từ lỗ tai bên trái của mẹ đã hét lên đòi uống và uống sửa của 17.913 con bò mới đủ no. Đến tuổi trưởng thành, chàng cưỡi con ngựa khổng lồ du lịch lên Paris, ngồi vắt vẻo trên tháp chuông Nhà thờ Đức Bà để nghỉ, tháo chuông đeo vào cổ ngựa. Thày học Ponocrates dạy chàng theo một chương trình toàn diện với một phương pháp nhẹ nhàng vừa học vừa chơi. Trong lúc đó, ở quê nhà có giặc; các tu sĩ chỉ biết đóng cửa cầu kinh. Riêng thày tu Jean des Entomeures chiến đấu giết được nhiều giặc. Gargantua được bồ viết thư gọi về và dẹp tan quân giặc. Để thường công cho Jean des Entomeures, chàng xây tặng thày tu viện Thélème.
