Chương 1. HẠT CƠ GIỚI VÀ THÀNH PHẦN CƠ GIỚI ĐẤT
1.1. KHÁI NIỆM HẠT CƠ GIỚI VÀ THÀNH PHÂN CƠ GIỚI ĐẤT
1.1.1. Hạt cơ giới
Có nhiều khái niệm khác nhau về hạt cơ giới đất, kể cả cách gọi chúng. Có tác giả cho rằng các hạt cơ giới đất là các nguyên tổ cơ học. Năm 1926 Gedroi cho rằng những nguyên tố cơ học là những hòn cục vì tỉnh thể riêng biệt và về sau Tiurin cho rằng nguyên tổ cơ học là những phần tử mà tất cả những nguyên tổ của chúng phải nằm trong một mối liên hệ hoá học lẫn nhau.
Năm 1993, Rode cho rằng tất cả các phần của nguyên tổ cơ học phải nằm trong một mạng lưới tỉnh thể. Nếu hiểu như vậy thì có hai điều đòi hỏi phải chính xác thêm. Thứ nhất, những nguyên tố cơ học của đất không chỉ là tỉnh thể mà còn là vô định hình, vì dụ: SiO, hydroxit sắt, một phần của các chất hữu cơ này hoặc khác ở trong đất đồng thời ở những hợp chất khoáng – hữu cơ (humat). Trong trường hợp như vậy sẽ chính xác hơn là theo định nghĩa của Tiurin. Thứ hai, những nguyên tổ cơ học hỗn hợp của một số mạng lưới tinh thể và được giữ chặt trong một cục bằng lực cơ học.
Tóm lại: Dưới tác động của điều kiện ngoại cảnh, đá và khoáng bị phong hoá tạo ra các hạt có đường kính to nhỏ khác nhau và trong quá trình hình thành đất xuất hiện thêm các hạt hữu cơ, hữu cơ – vô cơ. Những hạt vụn đỏ là phần từ cơ giới đất hay còn gọi là các hạt cơ giới đất.
Nguồn gốc của hạt cơ giới đất:
– Trong quá trình hình thành đất, đá mẹ và khoáng vật bị phá hủy (phong hóa) để tạo thành các hạt cơ giới vô cơ có kích thước to nhỏ khác nhau. Kích thước hạt vụn tùy thuộc vào thành phần và tính chất của từng loại đá mẹ và khoáng vật. Những loại đã và khoáng có cấu trúc mịn, nặng và sẵm màu thường bị phá hủy mạnh mẽ nên tạo ra các hạt cơ giới có kích thước nhỏ và ngược lại. Các loại đá chứa nhiều các khoảng vật khó phá hủy như thạch anh thường cho ra các hạt cơ giới lớn, còn chứa nhiều mica, penpát… thì sẽ ngược lại. Tuy nhiên, kích thước hạt cơ giới vô cơ còn phụ thuộc vào các yếu tố khác như quá trình phong hóa hay sự tác động của con người trong quá trình canh tác.
– Trong quá trình hình thành đất còn xuất hiện thêm các hạt cơ giới có thành phần hữu cơ và hữu cơ – vô cơ. Các hạt cơ giới này có nguồn gốc từ hoạt động sống của vi sinh vật, thực vật, động vật và do bón phân hữu cơ. Xác hữu cơ khi đưa vào trong đất được vì sinh vật phân giải và trong quá trình phân giải đó còn tạo ra một loạt các hợp chất trung gian có khả năng tái tổ hợp để tạo ra hợp chất mùn. Hợp chất mùn thường kết hợp với các nguyên tổ khoảng để tạo thành phức hợp hữu cơ – vô cơ.
