Chương I. ĐỐI TƯỢNG, CHỨC NĂNG, NHIỆM VỤ VÀ CƠ CẤU CỦA XÃ HỘI HỌC
I. Xã hội học là khoa học nghiên cứu về xã hội
1. Khái quát chung về xã hội
Theo quan điểm của triết học, xã hội là một hình thái vận động cao nhất của thế giới vật chất. Hình thái vận động này lấy con người và sự tác động lẫn nhau giữa người với người làm nền tảng. Xã hội chính là “sản phẩm của những mối quan hệ giữa người với người” [1], như quan niệm của C.Mác.
Từ góc độ xã hội học, xã hội được hiểu là một hệ thống những mối quan hệ và hoạt động của con người có đời sống kinh tế, chính trị, văn hoá chung và cùng cư trú trên một lãnh thổ (vùng, quốc gia) ở một giai đoạn lịch sử nhất định. Có rất nhiều quan niệm khác nhau về xã hội. Đa số các nhà xã hội học quan niệm: xã hội, xét về không gian tồn tại được đồng nghĩa với một quốc gia, như: xã hội Việt Nam, xã hội Mỹ, xã hội Nga… Cũng có người sử dụng khái niệm xã hội để chỉ các tầng lớp xã hội khác nhau, như: xã hội thượng lưu, xã hội bình dân… Lại có quan niệm về xã hội xét theo sự biến đổi lịch sử, như: xã hội nguyên thuỷ, xã hội truyền thống, xã hội hiện đại; hoặc cũng có quan niệm về xã hội dựa vào trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, như: xã hội nông nghiệp, xã hội công nghiệp, xã hội hậu công nghiệp…
Tuy nhiên, đa số các nhà khoa học đều cho rằng: xã hội với tư cách là đối tượng nghiên cứu của xã hội học (và nhiều môn khoa học khác) là xã hội được đồng nhất với một quốc gia, một vùng lãnh thổ (xã hội theo nghĩa hẹp).
Như vậy, nói đến xã hội là phải nói đến tổng hoà những hoạt động và quan hệ xã hội. Hoạt động của con người rất đa dạng: hoạt động sản xuất và tái sản xuất ra của cải vật chất và của cải tinh thần, hoạt động tổ chức – quản lý xã hội, hoạt động giao tiếp, hoạt động sản xuất và tái sản xuất ra chính bản thân con người…
Chính trong quá trình đó mà con người xác lập quan hệ với nhau, tạo nên quan hệ xã hội rất đa dạng: quan hệ về kinh tế, quan hệ về chính trị, quan hệ về dân tộc, tôn giáo, pháp luật, đạo đức, nghề nghiệp…
Xã hội học nghiên cứu xã hội như một chỉnh thể thống nhất của các hoạt động và quan hệ xã hội.
